Hoe werkt een equalizer?
Er zijn allemaal verschillende soorten equalizers. Welke dat zijn en hoe je zo’n ding instelt behandelen we in deze tutorial. Laten we beginnen met een video:
Een equalizer is eigenlijk een volumeknop, maar dan een die alleen werkt op een bepaalde frequentie. Zoals je kunt lezen in de theorie tutorial kun je bijvoorbeeld in een zangopname de frequenties die zorgen voor de verstaanbaarheid en helderheid een beetje harder zetten. En je zult storende frequenties juist zachter zetten. Net zo lang tot de stem helemaal goed klinkt.
Persoonlijk vind ik een EQ een van de meest veelzijdige mix-tools. Want je kunt met een EQ alles een eigen plekje geven in de mix. Zoals al eerder gezegd, ik probeer altijd in ‘3D’ te mixen. Dus dat het lijkt alsof bijvoorbeeld de voice-over vlak voor je staat en de muziek daarachter. Of de zanger/zangeres vooraan en de band daar net achter.
En een EQ helpt hier heel erg bij. Want een van de ‘hints’ voor onze hersenen om te bepalen of iets dichtbij of ver weg is, is de hoeveelheid mid- en hoge frequenties die we horen. Dus als je wil dat iets wat verder naar voren staat in de mix, kun je er wat meer mid en hoog indraaien en het wat harder zetten. En andersom: als je wil dat iets wat verder naar achteren staat, haal je er wat mid/hoog uit en zet je het wat zachter.
In de video gebruiken we een parametrische EQ. Maar er zijn ook andere smaken. Hier kijken we nu naar.
Filters
Een filter is eigenlijk het simpelste type equalizer. Een filter haalt alles onder of boven een frequentie weg. Bijvoorbeeld alles onder 80Hz. Dit heet dan een laag-af filter, of low-cut filter. Je kunt ook alles boven een bepaalde frequentie verwijderen, bijvoorbeeld alles boven 10 kHz. Dat heet dan een hoog-af (high-cut) filter.
Om het net wat verwarrender te maken allemaal (want wie wil dat nou niet) worden ook de termen high-pass en low-pass gebruikt. High-pass filters laten dus de hoge frequenties juist door (pass). Dat is dus precies hetzelfde als een low-cut filter. Low-pass filters laten lage frequenties door en dat is dus hetzelfde als een high-cut filter.
Het instellen van een filter is makkelijk: je geeft gewoon aan vanaf welke frequentie het filter zijn werk moet doen. Bijvoorbeeld alles wegfilteren onder 80 Hz. En klaar!
Er is alleen wel een kleine ‘maar’ hier. Zie het plaatje hierboven. Het high-pass filter staat daar ingesteld op 80 Hz en filtert dus vanaf dat punt alles weg. Maar wel heel geleidelijk!
Hoe geleidelijk het gaat, kun je vaak zelf instellen. Dit heet de ‘slope’. Hoe steil die slope is, wordt uitgedrukt in hoeveel dB per octaaf er weggefilterd wordt. Dus een slope van 6dB/octaaf ziet er zo uit:
En een slope van 18dB/octaaf zo:
Shelving equalizers
Een ‘shelf’ is een schap of een plank in het Engels. Je moet wat fantasie hebben, maar er zijn ooit mensen geweest die naar de curve van een Shelving EQ keken, en zeiden ‘Dat lijkt precies op een schap’.
Oordeel zelf:
Met een shelving EQ kun je alle frequenties boven een gekozen frequentie harder of zachter maken. Je hebt 2 types: High shelves en low shelves. Een high shelve versterkt/verzwakt alles boven een bepaalde frequentie, een low shelve alles daaronder.
Hoeveel je versterkt of verzwakt kun je zelf instellen. Vaak is het maximaal 12 dB of 18dB. En vaak kun je ook zelf de frequentie kiezen vanaf waar er versterkt of verzwakt moet worden. Soms is dit een door de fabrikant gekozen frequentie.
Grafische equalizers
Een grafische equalizer werkt met een rij verticale schuifjes. Elk schuifje kan een bepaalde frequentieband harder of zachter zetten. Je hebt grafische EQ’s met veel schuifjes of juist met veel minder. Hoe meer schuifjes je hebt, hoe kleiner de frequentieband per schuifje die je kunt bewerken. Je gaat dus steeds meer ‘op de vierkante millimeter’ het geluid bewerken.
Als je een grafische EQ bekijkt, kun je meteen zien welke frequenties nou versterkt of verzwakt worden:
Vandaar de naam ‘grafische’ EQ.
Parametrische en sweepable equalizers
Bij een parametrische EQ kun je zelf het meeste instellen. Favoriet bij audiotechnici om die reden. Hoe werkt ie? We beginnen bij de Sweepable EQ, eigenlijk een versimpelde versie van een parametrische EQ.
Je hebt 2 knoppen: een om frequenties harder of zachter te zetten en een andere om te kiezen welke frequenties dan precies. Dus je ‘sweept’ eerst door het frequentiespectrum, kiest een frequentie uit en met het andere knopje versterk of verzwak je die frequentie. Dit is trouwens ook meteen de beste manier om ermee te werken.
Voorbeeld: Je hoort teveel bas in een opname. Je sweept nu naar het basgedeelte terwijl je flink boost. Zo kun je precies het juiste stukje bas vinden wat zo storend is. Daarna zet je het wat zachter.
Waarom eerst versterken? Omdat onze oren nou eenmaal gevoeliger zijn daarvoor. Zo vind je dus makkelijk de probleemgebieden.
Bij een sweepable EQ versterk of verzwak je trouwens nooit echt maar 1 frequentie. Het is altijd een wat breder groepje van frequenties. En het is zo dat hoe meer je versterkt of verzwakt, hoe breder dit frequentiebereik wordt.
En dit is meteen het verschil tussen een Sweepable en een Parametrische EQ. Bij die laatste heb je nog een derde knop. De Q-factor, zie ook het plaatje hierboven. Daarmee bepaal je hoe breed het frequentiebereik is.
Hoe stel je een equalizer in?
Ok, hoe regel je nou een EQ in?
Misschien hoor je wel een hele lelijke frequentie ergens in een opname die je eruit wil draaien. Om ‘m te vinden, kun je het beste eerst even een willekeurige frequentie flink boosten, zeg met 10 dB en een vrij smalle Q-factor van 3. Nu draai je gewoon aan de frequentie knop en loop je door het hele frequentiespectrum heen. Je ‘sweept’ zo net zo lang tot je de storende frequentie voorbij hoort komen. Daarna verzwak je die een beetje. Waarom eerst versterken? Omdat onze oren nou eenmaal gevoeliger zijn daarvoor. Zo vind je dus makkelijk de probleemgebieden.
Als je klaar bent met het instellen van de EQ, doe dan even een ‘reality check’: Zet de EQ even uit. Is het echt veel beter geworden? Vooral in het begin kon ik wel eens heel veel aanpassen op de EQ. Als je de EQ dan even uitzet en luistert naar het origineel, kun je kijken of alles wat je deed wel echt een verbetering was. Soms begin je beter helemaal opnieuw, dan kom je al snel tot een beter resultaat met minder aanpassingen.
Hou er wel rekening mee dat als je twee opnames vergelijkt, je de hardste vaak automatisch ook het beste vindt klinken. Dus als je zo’n A-B test doet, zet dan de audio zonder EQ even hard als de audio met EQ. Dan kun je eerlijk vergelijken.
Vragen of opmerkingen? Mail me op gijs@audiokickstart.com!
